Þjóðfundir stjórnmálaflokkanna

25jun10 - grein send frbl - visir.is - mbl - mbl.is - eyjan.is 

Um þessa helgi koma saman til flokksþinga stórir hópar flokksbundins fólks til samráðs og samstarfs á eins konar minni þjóðfundum stjórnmálaflokkanna.

   Vonandi verður þá með skipulegum og skilvirkum hætti farið yfir helstu álitamál og málefni þjóðar og samfélags ekki síður en innanhúsmál  og óskandi allir hafi þá lesið a.m.k. fimmtíu síður í metsölubók sannleiksnefndar alþingis.

   Heiðarlegt og ítarlegt uppgjör og reikningsskil með eftirmálum lexía og lærdóms er sennilega skást möguleg aðferðafræði til þess að bjarga framtíð samfélags sem ratað hefur í þær ógöngur að glata sínu efnahagslega sjálfstæði - sem engu dylst öllum íbúum plánetunnar.

   Öll heimsins uppgjör og reikningsskil, lexíur og lærdómur, endurheimta aldrei glatað frelsi sem í þessu felst né þau glötuðu tækifæri eða þau miklu verðmæti sem hefðu orðið til ef við hefðum ekki ratað í þær ógöngur.

   Eftirmálar hruns og reikningsskila þurfa ekki síður að snúaast um það hver vill og getur leiðrétt, lagfært og bætt þennan fórnarkostnað, alveg eins og beinan kostnað og annan kostnað af margvíslegum toga.

 

Hrossakaup?

Ef ábyrgðin er móðir traustsins, og kjörnum fulltrúum almennings í lýðræðisríki að öllu eðlilegu ekki stætt í starfi án trausts umbjóðenda, er með ólíkindum hve ákaft kjörnir fulltrúar draga úr trausti með eigin ábyrgðarleysi. Þingmenn virðast t.d. enn telja það alveg í himnalagi að skila ekki inn ársreikn­ingum stjórnmálaflokka og hreyfinga fyrr en hentar þeim sjálfum;  láta átölulaust mánuð eftir mánuð að þjóð og kjósendur séu ekki upplýst um fjárstyrki og annað sem getur valdið vanhæfi kjörins fulltrúa.

   Af málefnum vekja stórundarleg hrossakaup um fyrningu veiðiheimilda athygli, ekki síst krónískur skortur á skilningi aðila um nauðsyn þess  að skapa góða sátt með þjóðinni til lengri tíma horft um eðlilegar forsendur rekstrar og arðsemi í þessari atvinnugrein eins og öðrum atvinnugreinum í markaðshagkerfi.

   Ekki síður athygliverð er stórundarlega þingályktunartillagan um að draga ESB-umsókn til baka sem lýsir því miður engu öðru yfir hvarvetna en óvæntu rökþroti kyrrstöðusinna í Evrópumálum.

   Við hvað eru menn hræddir?  Og af hverju alltaf þessi endemis níska í erlendum samskiptum? Af hverju megum við ekki  læra meir um fulla aðild, rétt eins og hinar Norðurlandaþjóðirnar hafa gert, og kosið um hver hjá sér?

   Víkingar og skáld bjartleit á brún verða að þora að segja  já eða nei í kosningum um aðildarsamning. Við verðum að þora að segja  til um okkar pólitísku framtíð. Þora að svara undirliggjandi spurningum sem í þessari ákvarðanatöku felast, eins og t.d. þessum:  Stefnum við á þéttbýlið eða dreifbýlið? Og  verðum við með allt sem þarf í farteskinu sem hvorum þessara kosta fylgir?

  

Dómur hæstaréttar

Dómur hæstaréttar breytir til hins betra horfum um hagvöxt fyrir okkar örhagkerfi frumframleiðslu orku, áls og fisks, ferðamanna og hátækni.

  Samningsákvæði er dæmt ólögmætt sem áður tryggði okur­arð­semi af seldu láns­fé við tilteknar að­stæður - sem svo voru skapaðar með ákvörðunum/aðgerð­um/aðgerðaleysi fjár­mála­fyrirtækja og opin­berra aðila, þ.m.t. eftir­litskerfi framkvæmdavaldsins og lagaumhverfi löggjafarvaldsins.

   Hótanir Más seðlabankastjóra og Gylfa viðskiptaráðherra um að viðskipta­vinir og/eða allur almenn­ingur muni með auknu vaxtaorkri, auknum skattahækkunum eða öðru svona fjárhagslegu ofbeldi gegn okkur góðum landsmönnum, á endanum greiða þá fjármuni sem hæstaréttardómurinn skilar nú skuldunautum til baka, er auðvitað staurblönk og vitaverð móðun sem gefur í skyn að fjarlægja skuli rekstrar- og fjár­hagsábyrgð úr hendi stjórnenda eða eigenda fjármálafyrirtækja á skilgreindum samkeppnismarkaði.

    Stjórnunarflipp þeirra félaga er alveg út úr korti í mark­aðs­hag­kerfi samkeppni og samningsfrelsis þar sem a) mark­aðs­aðilar á fram­boðs­hlið standa og falla með sín­um við­skiptaákvörðunum, b) skatt­stofnar eru hverfandi hjá ofurskuld­settum heimilum og fyrirtækjum og c) yngri kyn­slóðir kjósa með fótunum njóti þau ekki svipaðra lífs­kjskjara hér og fást í okkar ná­granna­löndum.  

  

Hvað á að gera?

Spurt er: Hvað á að gera í þessu með vextina á gengisbundnu lánunum nú eftir dóm hæstaréttar?

    Svar:  Söluaðilar/Lánadrottnar sem eiga fyrrum gengisbundnar kröfur/lánasamninga í íslenskum krónum eiga að viðurkenna mistök sín og gera kaupendum/skuldunautum samræmt tilboð í vexti sambæri­legra lánasamninga  - sem yrðu þá hærri en samningsvextir og lægri en viðmiðunarvextir.

   Ef ekki næst saman milli seljenda og kaupenda má leggja málið fyrir úrskurðaraðila eða fá úr­skurð dómstóla. Í framhaldi væri æskilegt að prófmál kæmi til kasta hæstaréttar, t.d. ef lánadrottnum dytti í hug að segja fyrrum gengisbundinn samning  nú ógildan með vísan til forsendu­brests, sbr. lög og dóm hæstaréttar, og er þá forsendubrestur úr hendi hæstaréttar. Hæstiréttur hefur sagt A og því við hæfi í máli sem reynir á forsendubrest og lög þar um að segi þá einnig B. 

 

Stóridómur hæstaréttar

 

Dómur hæstaréttar breytir til hins betra horfum um hagvöxt fyrir okkar örhagkerfi frumframleiðslu orku, áls og fisks, ferðamanna og hátækni.

  Samningsákvæði er dæmt ólögmætt sem áður tryggði okur­arð­semi af seldu láns­fé við tilteknar að­stæður - sem svo voru skapaðar með ákvörðunum/aðgerð­um/aðgerðaleysi fjár­mála­fyrirtækja og opin­berra aðila, þ.m.t. eftir­litskerfi framkvæmdavaldsins og lagaumhverfi löggjafarvaldsins.

   Hótanir Más seðlabankastjóra og Gylfa viðskiptaráðherra um að viðskipta­vinir og/eða allur almenn­ingur muni með auknu vaxtaorkri, auknum skattahækkunum eða öðru svona fjárhagslegu ofbeldi gegn okkur góðum landsmönnum, á endanum greiða þá fjármuni sem hæstaréttardómurinn skilar nú skuldunautum til baka, er auðvitað staurblönk og vitaverð móðun sem gefur í skyn að fjarlægja skuli rekstrar- og fjár­hagsábyrgð úr hendi stjórnenda eða eigenda fjármálafyrirtækja á skilgreindum samkeppnismarkaði.

    Stjórnunarflipp þeirra félaga er alveg út úr korti í mark­aðs­hag­kerfi samkeppni og samningsfrelsis þar sem a) mark­aðs­aðilar á fram­boðs­hlið standa og falla með sín­um við­skiptaákvörðunum, b) skatt­stofnar eru hverfandi hjá ofurskuld­settum heimilum og fyrirtækjum og c) yngri kyn­slóðir kjósa með fótunum njóti þau ekki svipaðra lífs­kjskjara hér og fást í okkar ná­granna­löndum.  

  

Hvað á að gera?

Spurt er: Hvað á að gera í þessu með vextina á gengisbundnu lánunum nú eftir dóm hæstaréttar?

    Svar:  Söluaðilar/Lánadrottnar sem eiga fyrrum gengisbundnar kröfur/lánasamninga í íslenskum krónum eiga að viðurkenna mistök sín og gera kaupendum/skuldunautum samræmt tilboð í vexti sambæri­legra lánasamninga  - sem yrðu þá hærri en samningsvextir og lægri en viðmiðunarvextir.

   Ef ekki næst saman milli seljenda og kaupenda má leggja málið fyrir úrskurðaraðila eða fá úr­skurð dómstóla. Í framhaldi væri æskilegt að prófmál kæmi til kasta hæstaréttar, t.d. ef lánadrottnum dytti í hug að segja fyrrum gengisbundinn samning  nú ógildan með vísan til forsendu­brests, sbr. lög og dóm hæstaréttar, og er þá forsendubrestur úr hendi hæstaréttar. Hæstiréttur hefur sagt A og því við hæfi í máli sem reynir á forsendubrest og lög þar um að segi þá einnig B. 

Vill geta lagt lögbann á gengislán

Víkingar og skáld: bjartleit á brún?

 

Metsölubók rannsóknarnefndar alþingis í níu bindum er sennilega langmest og best vís­inda­legt grundvallarrit um íslenskt samfélag síðan Íslands lúx og lexicon kom út í tólf bindum á árunum 1838 til 1852 - afrakstur umfangsmikils vísindaleiðangurs frá Frakk­landi sem hingað kom til landsins árið 1836 til vísindalegrar heildarúttektar á Íslandi og íslenskri þjóð, undir styrkri forystu herra Páls Gaimard.

   Jónas Hallgrímsson orti lofkvæði í sex erindum daginn fyrir veislu Íslendinga í janúar 1838 í okkar fornu og fögru höfuðborg Kaupmannahöfn, til heiðurs bók og herra Páli, og flutti í veislunni listaskáldið góða, frægastur fyrri hluti fimmta erind­is, sem hljóðar svo:

 

Vísindin efla alla dáð

orkuna styrkja, viljann hvessa,

vonina glæða, hugann hressa,

farsældum vefja láð og lýð;

 

Um metsölubók fer eins og aðra bók: ef ekki lesin er verkið mest ónýtt, dæmt gleyms­ku, engu til gagns né gleði.

   Eftirmálar hruns og bókar eru nú í hraðritun þjóðmálaumræðunnar þar sem tek­ist er á um stefnu og leið­ir og lexíurnar mörgu þungu og um margt ítarlegu sem gefa svo mörg og ærin til­efni til rannsókna, endurmats, leiðréttinga og breytinga, sem allir sjá að verð­ur að fram­kvæma vel svo vefji þjóð úr öllu saman nýtt Ísland farsældum láð og lýð; og ekki úr vegi um leið að fagna aftur fegurð og speki skáldsins, skilvirkni og gæðum þegar þarf, vill og nennir því okkar eini sanni J. Hallgrímsson sem aldrei komst í kynni við Mr. Excel.

Alþingi og sannleiksnefndin eiga þúsund þakkir skyldar. En ekki má þó gleyma því nú eftir reikningsskil né síðar í umræðunni að spyrja um og spyrja eftir því sem hefði átt að standa í bókinni, ekki síður en að spyrja um og spyrja eftir því sem stendur í bókinni; hvort tveggja er grundvallaratriði góðrar reikn­ings­skila­venju góðri þjóðmálaumræðu, eins og auðvelt er að sann­reyna hjá skárri þjóðum en við erum núna.

Tvennt er best við fyrstu sýn: fagleg rannsókn, úrvinnsla og miðlun og einstaklega fjölbreytt og stórmerkileg dæmaflóra um heimsku, tröllheimsku og bjálfa­skap alls konar fólks.

   Þetta fólk margt ef ekki flest á of­ur­launum í æðstu ábyrgðarstörfum sór allt af sér ábyrgð - öll með tölu - eitthundrað fimmtíu og einn maður; ekkert þeirra gekkst við ábyrgð, sagði for­mað­ur nefndarinnar í sjónvarpinu. Þá hló land og þjóð og tröllin í fjöllunum. Síðan gengur á með óstöðvandi eldgosum.

 

Gott bréf er gott bréf.

   Ég fékk bréf - vopnaskaki sleif og pott, góðvild og hjálpsemi; viðskiptaáætlun Íslands end.-urlausn endurreisn. Um það má lesa í stuttri bók, samnefnd þessu skrifelsi.

   Metsölubókin stað­­festir það bréf og fleiri bréf. Staðfestir vanhæfni - snælduvitlaus græðgi í fé og vald, svik og bresti vits, frekjuhátt, refshátt, flumbrugang, aula- og fá­vita­hátt. Staðfestir óskap­lega sögu hryll­ings- og hryggð­­­armynd af stjórn­mál­unum, stjórn­sýslunni, bankakerfi, hluta viðskipta­lífs (stórfyrirtækin), lífeyrissjóðum, hags­mun­a­sam­­­tök­­­um, aðkeyptri sér­fræði­þekk­ingu og þjónustu, fjölmiðlunum, endalausu og vítaverðu sam­­krulli sam­trygg­­ing­­ar og með­virkni fólks, sem þó veit mætavel fyrir mörgum árum síðan er meir en mynd og grunur.

   Eftir hagfræðingnum, útvarpsmanni í frístundum: Af hverju sagði enginn neitt?

Með öðrum þjóðum - þessum sem við í stundarbrjáli vildum helst ekkert þekkja lengur né bera okk­ur lengur sam­an við vegna langvinns efristéttarkasts mikilmennskubrjálæðis sem er æva­forn kvilli hérna hjá okk­ur í tilfinningaflóru minni­máttar­kennd - væri örugglega búið að leka og leka og leka fyrir löngu síðan viðeigandi upplýsingum og birta í okkar þágu kjós­­endanna þjóðarhag þjóð­­arheill, ef marka má er­lendu pressuna stór­fenglegu um skil­virkni og eftirfylgni sem ekki leyfir neitt múður, síst ef í harðbakkann slær.  

Heiðarlegt og ítarlegt uppgjör og reikningsskil með eftirmálum lexía og lærdóms er senni­lega skást möguleg aðferðafræði til þess að bjarga framtíð sam­félags sem ratað hefur í þær ógöngur að glata sínu efnahagslega sjálfstæði.

   Óreiðumenn og svikarar, með dyggri aðstoð vítaverðs ábyrgðarleysis stjórnenda, embætt­ismanna, sérfræðinga og kjörinna fulltrúa, gerðu þjóðina að þurfaling og betl­­ara - sem í engu dylst öllum íbúum plánetunnar.

   Öll heimsins uppgjör og reikningsskil, lexíur og lærdómur, endurheimta aldrei glatað frelsi sem í þessu felst né þau glötuðu tæki­færi eða þau miklu verðmæti sem hefðu orðið til ef við hefð­um ekki ratað í þær ógöngur.

   Eftirmálar hruns og reikningsskila þurfa ekki síður að snúast um það hver vill og getur leið­ rétt lagfært og bætt þennan fórnarkostnað, alveg eins og beinan kostn­að og annan kostnað af margvíslegum toga.

 

Eftir Íslandssögu vita margir að þetta er ekki í fyrsta skiptið sem þjóðin stendur í svona hús­verkum með góðri tiltekt sem segja má að séu efnahagsleg og félagsleg aldahvörf.

   Við stöndum í því með góðvild og hjálpsemi fólksins af ýmsu þjóðerni að bjarga því sem bjarg­­að verður, leiðrétta og breyta því sem þarf.

   Erum við ein þjóð í einu landi? Hillir uppi nýtt Ísland? Höfum við allt sem þarf? Útkoma og árangur liðs ræðst eins og allir vita af svörum við svona spurningum.

 

Spurt er: Verður ekki Gunni minn, heldur skárra hérna hjá okkur frameftir en úteftir?

   Svar: Meirihluti landsmanna hefur í hundrað ár heldur kos­ið úteftir en fram­eftir - eins og t.d. er hægt að sjá í Skagafirði ef horft er út á Sauðárkrók.

   Ef hugsað er um pólitíska stefnumótun þjóðarinnar til lengri tíma horft, stöndum við ekki síst á svip­uðum kross­­götum: Stefnum við á þéttbýlið eða dreifbýlið? Og verðum við með allt í farteskinu sem hvorum þessara kosta fylgir? Um þetta ekki síst snúast já/nei kosningar um samning Íslands um fulla aðild að Evrópusamráði og sambandi sjálfstæðra lýðræðisþjóða.

   Hvor leiðin sem valin verður mun hafa umtalsverð víðtæk og varanleg áhrif. 

     

Samráð samstarf sátt og samstaða.

   Þetta er sennilega pólitíska arfleifð þeirra pólitísku forystumanna sem þjóðin hefur einna best treyst og virt á vegferð sinni: fólkið sem eflir sátt á leið götu fram eftir veg.

   Æðstu leikreglur lýðræðisins taka mið af þessu: almenn sátt um samráð og samstarf á rök­stólum án óhæfilegrar með­virkni né sundr­­ungar.

  

Kannski er óþarfi að segja svo augljósa hluti upphátt - en ekki þarf  mikla gönguferð um ódá­ins­­lönd þjóðmálaumræðunnar til þess að sannfærast um hve þjóðin er orðin teymi - öll verk og verk­efni teymisvinna - liðsvinna. Og ekkert teymi starfar vel án markmiðs.

   Svo hvaða markmið skyldi þá langbest að setja eilífu samráði samstarfi okkar allra lands­manna í Val­höll nútíma hérlendis og annars staðar?

  

Um þetta markmið/æðri tilgang lék enginn vafi á í hug og hjarta landsmanna þegar þau setja grundvöll búi og byggð þegar hillir undir lok sjálfstæðisbaráttu okkar fyrri. 

   Þá er snúið til bogastrengs uppúr okkar fornu sögum - annar fóturinn undir okkur svo í engu hallist: snúinn strengurinn úr lífshugsjónum félaganna séra Matta og séra Tuma sem birt­ast í þeim báðum saman: séra Matthíasi Jochumsyni (þjóðskáld og höfundur okkar góða þjóð­söngs við gott há­tíðlegt lag) og séra Tómasi Sæmundsyni (fram­kvæmda­stjóri elsku fjöln­is­manna fyrri: Brynki Brynmeier (Brynjólfur Pétursson), hár lotinn nefljótur og veiklu­leg­ur; Stockhonsky og Skruddium (Konráð Gíslason), smásmugu­legur langrækinn óborg­an­leg­ur hú­moristi; Jonni Halls? (Jónas Hallgrímsson), lítill feitlaginn heldur drykk­felldur skap­mað­ur per­són­u­töfra, þjóðsögu mannamóti dagbók og vegabók).

Lífshugsjónir séra Matta og séra Tuma sem birtast í þeim báðum saman koma saman eitt gott grund­vallarvið­horf/gildismat/verðmætamat: birtast í smá­blóminu með titrandi tár sem engu má gleyma húsi sínu landi sínu þjóð sinni fyrsta heimili og fjölskyldu né held­ur engu gleyma hugsjóna velferð farsæld lands og þjóðar né hvers vegna þetta smáblóm lifir yfirleitt frjálst göfugt sjál­fu sér af sjálfu sér eftir útlendum snill­ing­um og göfugu fólki sem sá svo vel með því auganu sem aldrei sést.

 

Fjórar meginstoðir okkar litla lýðveldis, í eðlilegri valdaröð og virðingarröð, eru:

            1. almann­a­hagur/heill - skv. stjórnarskránni og þingmannaeið

            2. opin­ber umræða - skv. lýðræðisbrag lýðveldis

            3.opinber þjónusta - sbr. forseti, þrískipt ríkisvald og sveitarstjórnir

            4.við­skipta­líf - sbr. atvinnugreinar og hagsmunasamtök

 

Ef almannahag skyldi skipað til réttmæts öndvegis ofar sérhagsmunum í mark­aðshagkerfi með þeim hætti að njóti í raun og sann stöðu yfirmarkmiðs í öllum rekstri og útgerð, fer sennilega nær réttu lagi að segja góðan hálfan björn unninn, hvað varðar t.d. rekstrar­siðferði; sérfræðiaðstoð sem beinist gegn góðri stjórnunarvenju; þrátefli réttra ákvörðunar­að­ila máls; eðlilega rökræðu; eðlilega markvissa hæfilega ítarlega skráningu og skjölun gagna um forsendur, fram­­gang og niður­stöður máls og málefna.

   Almannahagur telst ill­mælanlegt mark­mið eftir góðri rekstrarfræði en ekki útilokað að verði aftur samgróið þjóð og þjóðlífi eins og var einu sinni. Hurð sem lokast er víst alltaf hægt að opna aftur er mér sagt.

   Við erum skrýtin þjóð eins og margar þjóðir eru - oft lítt eða ekki hnikað eins og rollunni án þeirrar stemm­ingar sem mest er laus við reglu og sið, hroka og mærð, eins og öll fé­lags­mót­un þarf að vera ef á annað borð reynd á Íslending.

   Stemming góðvildar og hjálp­semi á hinn bóginn rótgróin með okkur og engu í al­vöru snú­in þraut; ekki eins og þegar ætlar sér strax í gær og kemur sér ekki að því og gleymt ef ekkert fer að bíða né muna eftir að rukka og verður að vera kurteislega.

Og kannski má nefna aðra þraut - ein­kenn­i­­leg til­hneiging hvort sem er í vísindalegu verkefni eða stuttu spjalli yfir kaffi og kleinu - sem felst í því að fela aðeins eða meir, velja úr, skyggja svolítið, svíða, skemma, hanga á manninum þegar sólar mann upp úr skónum, gleyma bolt­anum (les: verkefninu); allt þetta sem ekki er verkefnið eða gott fyrir verkefnið; allt þetta sem er bara óþörf leiðindi dagsformi sem svo oft ræður úrslitum um alla útkomu, árangur, eins og allir vita auðvitað mæta vel.

 

Spurt er: Hvenær á að hætta þessu bulli og bretta upp ermarnar?

   Svar: Bullið er þjóðmálaumræðan - fyrsta stig og þróun í ferli opinberrar ákvarð­ana­töku; bull minna bull ekkert bull bannað bull, bitamunur ekki fjár, eins og fólk á efri árum sagði fyrir hundrað árum.

   Ferli opinberrar ákvarðanatöku ræður langmestu um alla sögu og þróun og framtíð þjóðar­, sem eftir okkar stjórn­skipan er einn hús­bóndi þjóðarbúsins; þjóðin hefur því þess vegna sjálf­krafa að ófrá­víkjan­legu yfir­mark­miði/efsta markmiði: al­mannahag almanna­heill.

   Þjóðmálaumræðan er eftir þessu aðferðafræði þjóðarinnar­ til góðs og skilvirks samráðs og samstarfs í ferli opinberrar ákvarðanatöku um verk og verk­efni sem hafa að efsta markmiði almannahag almannaheill.

  

Ferli opinberrar ákvarðanatöku eftir metsölubókinni var mikið þetta ferli: Bull - ákvörð­un - að­gerð. Ferli sem verður að vera þetta ferli: Þekking - ákvörðun - aðgerð. 

Eftir því sem næst verður komist er góð ákvarðanataka alltaf ferli sem nær undan­tekn­inga­laust krefst samráðs og sam­starfs, oft ólíkra aðila - ferli sem byggir á forsendum, t.d. um tíma og fjár­muni, skip­u­lag, mannskap og vinnulag og fleiri oft mælan­leg­um þátt­um sem hver um sig og allir saman hvíla á grunni og grund­velli annarra forsenda, eins og við­horf­um og gildis­mati, hæfileikum, eigin­leik­­um, þekkingu og lærdómi, þörfum og siðum og áhrifum, t.d. áhrifum laga og reglna ríkisvalds, umræðu og stemm­ingar, skráð óskráð mest ómæl­an­legir þættir sem mestu ráða um alla út­komu, árangur, áður en spyr um­hverfi, ekki síst hæfi­leikar og eig­inleikar eins og iðjusemi, hóf­semi og till­itsemi.

   Góð opinber ákvarðanataka er eftir þessu stjórnlist orðs og æðis sem fyrst og síðast byggir á viðhorfum, gildismati, hæf­ileikum, eiginleikum, lærdómi; öllu þessu sem einhver bjó þjóð lít­­ið sætt orð og segir vit - þess vegna er æ vit auði betra - og þýðir æðra, sæfarar, kaup­menn, hand­verks­menn, ekkert síður en víkingar og skáld: brjóstvit, hyggju­vit, verkvit, bók­vit; enda aug­ljóst að án vits verða engar ermar brettar upp sæmilega vel.

Metsölubókin rennir ótal stoðum undir hve brýn þörf er á að beina stór­aukinni athygli að mótun og þróun góðrar framtíðarsýnar, trúverðugri stefnumótun með markmiðasetningu verka og verkefna, gæð­um sam­ráðs og sam­­starfs, ákvarðanatöku, verkstjórn og verk­efna­stýr­­ingu, svo fátt eitt sé nefnt.

   Og skyldi spurt um æskilegt ferli opinberrar ákvarðanatöku til markvissrar hliðsjónar - þar með talin eðlileg rökræða þjóð­­mála­­um­ræða, er ekki úr vegi að nefna ágætt mikið notað ódýrt ferli og hljóðar svo: Almannahagur/heill - framtíðarsýn - stefnu­mótun - framkvæmd.

   Metsölubókin er sem sagt þegar orðin góð biblía stjórnunarfræði og öðrum vísinda­grein­um sem fást við stjórn­vísindi og ekki síður góð biblía öllum rekstri og útgerð.       

   Þetta þýðir þó ekki sjálfkrafa að þekkingarleit og áfalla­hjálp í eftirmálum umræðu og rann­sókna, leiðréttinga, breytinga, skuli vera með nef sín opinber og síður ber ofan í hvers manns kopp eða öðru því prívat manns og annars sem engu kemur við án eðlilegs og rétts leyfis.

Enn síður merkir þetta allt saman að sjálfkrafa sé breytinga þörf, umbyltu, umturnun - þó góð og sígild rekstr­arregla öllu mannlífi sé auðvitað að skoða og endurmeta reglu­lega og reglubundið, eðlilega og skyn­samlega og til þess verks heppilegust hæfi­leg valddreifing rétt­ra ákvörð­­un­artaka að réttu hæfi sem eftir bókinni gæti sín á óhóf­legri með­virkni.

Dæmi: Njörður P Njarðvík og Þorsteinn Pálsson leggja til í Fréttablaðinu 27. apríl og í dag 1. maí 2010 að alþingi skipi stjórnlaganefnd eftir stíl sannleiksnefndar alþingis, sem starfi tólf til sextán mánuði og leggi fram tillögu fyrir þing og þjóð að nýrri stjórn­arskrá.

   Snjöll hugmynd nema að einu leyti: Við þurfum ekki nýja stjórnarskrá - enda lengi legið fyrir helstu úrbætur sem þarf að gera, þ.e. almennt ákvæði um samráð og samstarf við aðrar þjóð­ir, sbr. stjórnarskrá Danmerkur vegna fullrar aðilar Dana að ESB; ákvæði um afdráttar­lausa sameign - þjóðareign - á náttúruauðlindum; ákvæði um þjóðar­atkvæði, til þess að auka beint milliliðalaust lýð­ræði og ná fram betri valddreifingu í ferli opinberrar ákvarðanatöku.

   Stjórnarskrá er þjóðardjásn og sáttmáli, saga ljóð um æðstu leikreglur samfélags - og því skyn­­samlegt að gæta samhengis. Og ef þarf að endurbæta slík þjóð­ar­djásn á það að gerast með viðaukum svo í engu týnist allt sem fylgir - þar með talin öll umræða ritmál gögn um túlkun og fram­kvæmd á hverjum tíma. Þannig verður til samfelld þróun, heilsteypt saga.

 

Annað dæmi: Siðareglur eru mikilvægur hluti af góðri stjórnunarvenju - góð aðferð til félags­mót­­­unar þegar ekki er alvarlega við að fást t.d. einbeittan brotavilja eða staurblindu þrjósku, tröll­heimsku, bjálfaskap eða fá­vitahátt.

   Sjálfsagt er að setja siðareglur opinberri um­ræðu með hliðsjón af almannahag með það eitt undirmarkmið að laða fram bestan keppnisleik eins og í öðrum íþróttum.

   Eins er sjálfsagt að setja siðareglur allri opinberri þjónustu, ríkisvald­inu og sveitar­stjórnum, og forseta­embættinu.

   Um forseta lýðveldisins gegnir svolítið öðru og mikilvægt að haldið sé til haga vegna þess til dæmis hve mikilvægt er að ekki sé það eitt né neitt í starfsramma þjóðhöfðingjans sjálfs sem með beinum hætti rýrir traust í samskiptum þjóðhöfðingjans við aðra þjóðhöfðingja - og þar með traust á Íslandi og okkur Ísl­end­ingum - í samskiptum fólks sem eftir feysknu siðs mærð víða þarf að flokkast eins þrepi stöðu virð­ingar með þjóð sinni svo geti spjallað saman.

   Stutt almenn starfslýsing forseta um skyldur og réttindi er eftir þessu betri en siðareglur - þó ef til vill sé ekki úr vegi nú að gera tilraun með að slá þessu saman í samráði við Ólaf forseta og aðra sér­fróða um stjórnskipan og afburða stjórnarhætti þjóðhöfðingja lífs og lið­inna, inn­lendra og erlendra, það gæti orðið góð tiltekt.

 

Eitt fyrir öll.

   Forsetinn er kjörinn af þjóðinni beinni kosningu í samræmi við húsbóndavald þjóðarinnar og stendur því þjóðinni beint reikningsskil um allar athafnir, framkomu, bragarhátt, stíl.

   Eflaust mætti virkja forsetann heldur betur en nú er gert með heldur skýrari starfsramma með eða án siðareglna sem forsetinn og alþingi vísi að svo búnu til þjóðarinnar um samþykki eða synjun.

   Til dæmis mætti hnykkja svolítið á þjóðhöfðingjaskyldum for­seta í innlend­um og erl­end­um samskiptum, skyld­um for­seta í öndvegi ríkisráðs, forystu­skyld­um við stjórnar­myndun og skerpa á eft­ir­lits­hlutverki forseta, t.d. þannig að forsetinn riti þjóð sinni­ árlega hæfilega skýrslu um störf ríkisvaldsins, þar sem farið er yfir störf og árangur. Það gæti orðið gott bréf.

   En langmikilvægast þjóð og lýðveldi þegar rætt er um forsetann í alvöru er þetta: að þegar í harð­bakk­ann slær í stjórnmálunum er hann/hún forsetinn vor eini sanni vin­ur, þjóðarinnar, trúr oss grand­var heið­urs­maður og helst yfir­burða­maður vits. Þannig er góður forseti, góður þjóð­höfð­ingi. 

  

Óli forseti fór offari um sumt, um það verður tæpast deilt.

   En þegar for­ystu­menn um langan aldur hérlendis vilja fara að svipta forsetann frávísunar­valdi um grund­vall­armál til rétts lögskipaðs umbjóðanda/húsbónda í lýðveldi - ef ekki slá emb­ættið af og ræna þar með frá þjóðinni okkar eina veraldlega lögskipaða vin, þá er þörf á að staldra við, rann­saka, endurmeta.

   Og að því búnu brýnust þörf á að benda þessum forystumönnum á í góðu - og öðru eins stemmdu að end­ur­lesa góða bók og grundvallarrit um okkur hér - til dæmis Íslands­klukk­una Hall­dórs nób­el­skálds - og slær mest niður eins og eld­ingunni í hug og hjarta þegar spekingi Jóni úr Grind­a­­víkinni rata þar einna mest sorglegust átak­an­legust orð í veröldinni á munn, ein­stakl­ingi og sam­félagi, ef ég man rétt: Minn herra á aung­van vin.  10 maí 2010  jge

 

P.s. Tíundi maí 1940 er flott dagsetning upphafi nútímans á Íslandi.

   Eða er önnur betri?

 

útdr birt í mbl 9maí10 sent mbl 1maí2010; birt breytt á eyjan/lúgan 10maí10 og bloggs 19maí10

Stjórnspeki flumbrugangsins: Af forsendunum skuluð þér þekkja þá

Flumbra er fljótfær maður, kjaftaskur.

   Ef nýjar samningaviðræður um Icesave hefjast eftir miðjan febrúar nk. eins og allt bendir til ber að þakka og virða, ekki síst frækilega framgöngu forseta lýðveldisins sem loksins hjó á hnútinn endalausa þings og þjóðar með frávísun í þjóðaratkvæði - og sýnir styrk íslenskrar stjórnskipunar sem með beinum hætti verndar óskorað vald þjóðar og lýðveldis, rétteins og er höfuðskylda forsetans.

  

Eva Joly er annar haukur í horni þjóðarinnar sem réttilega skammar próf. Þórólf Matt í grein í Mbl. í gær fyrir grein sína í Aftenposten. Prófessorinn sleppur létt með þá áminningu.

 

Svavar Gestsson er einn af helstu mælskufulltrúum gamla Íslands og lét gamm sinn geysa í útvarpi daginn þaráður um þátt sinn í Icesave-samningum, bar hann þar fimlega af sér allar syndir eins og mælskufólki er tamt, ósjaldan fullnuma formi og stíl en sjaldnar eðli máls né kjarna máls.

 

Af viðtalinu er ljóst að Svavar Gestsson aðalsamningamaður tók að sér Icesave-samninga á röngum forsendum og jók flumbrugangi, sbr. alræmt prívat nennuleysið sem ekki hangir yfir smámunum.

   Framganga Svavars í Icesave eltir alkunna stjórnspeki flumbrugangs okkar íslensku ráðherrastjórnsýslu framkvæmdavalds sem svo óþægilega oft er þöggunar- og sóunarkerfi flumbrugangs, ekki síst í krísum, tillitslaust á hæfi, hæfni, skilvirkni og fleiri þætti góðrar stjórnunarvenju.

  

Stjórnspeki flumbrugangsins þó einungis einna mest skortur á siðferðisþreki og kurteisi. Skortur á aðferðafræði um góða stjórnunarvenju. Skortur sem leiðir undantekningalaust í ógöngur, sbr.  játningu Sólons, fyrrum bankastjóra Kaupþingsbanka, þegar hann lét undan starfsbróður sínum vegna alræmdrar lánveitingar Kaupþingsbanka til Björgúlfanna, þegar greiddu kaupverð Landsbanka Íslands fyrir fáum árum í ríkissjóð og  sögðu þá peninga söluhagnað af sölu bjórverksmiðju sinnar í Pétursborg.

  

Af sama skóla eru afskriftakúnstir, reiki- og reikningslistir núlifandi banka og fjármálastofnana, veðurfræði vísitalna verðlags, fornaldardópið verðtrygging, hagstjórnarflippið gengisflökt krónu og annað svona alræmt hagrænt hættulegt hryðjuverkadót eins og jarðsprengjur um allt í hagkerfinu.

  

Sannkölluð ógnaröfl okurlána­starfsemi græðgi. Árangurinn endalaus eignaupptaka hjá almenningi, einna mest hjá sómakærri íslenskri millistétt, löngu véluð í sauðfjárstétt, þræla þrældómi lánadrottna í samkrulli viðskipta og stjórnmála, síðast í skjóli nætur smokrað í spennitreyju gengishruns með ástarkveðju frá alþingi og ríkisstjórn.

   

Þau hjú eðlilega óttaslegin síðan síðast potti og sleif með eldvirkni í jólatré, enn á stórflótta hugleysis frá krónískri verðbólgusýki hagkerfisins þar sem rót vandans er verðtryggingin; sama skapi ennþá á stórflótta frá nauðsynlegri leiðréttingu húsnæðisskulda landsmanna, nema bíði niðurstöðu Icesave II, rannsóknarnefndar og saksóknara, úrslita um eignarhald og fjármögnun nýja bankakerfisins, olíuleitarsamnings; kannski er því ekki öll von úti enn að Eyjólfur hressist...

 

Spurt er: Hvað gerði Svavar aðalsamningamaður rangt?

   Svar: Hann gekk út frá því eins og fleiri að i) 5,55% vextir séu eðlilegir sanngjarnir vextir ef ekki frábærir súpervextir miðað við vaxtakjör á lánamörkuðum; ii) að fastir vextir séu hagstæðari til lengri tíma en breytilegir; iii) að afborg­un­ar­laust tímabil í sjö ár sé til bóta; iv) að hagvöxtur hérlendis verði að jafnaði ekki minni næstu áratugi en næstliðna áratugi.

 

Allt eru þetta kolrangar villandi forsendur, sbr. eftirfarandi:  

 

i. Innstæðusjóðir, skv. EES-tilskipun, sem áttu að tryggja lágmarksinnstæður innstæðueigenda hjá banka/innlánsstofnun (20.887 evrur pr. reikning í Icesave I og II), njóta sérstakra vaxtakjara, eins og dæmi sanna; kostnaður seðlabanka af seðlaprentun er nær enginn vegna lána til þessara skjólstæðinga ríkisvalds í Evrópuríkjum. Þess vegna orti karl skektu sinni og hafði innblástur frá Fíu á Sandi:

                                                        Þú stjórnar átt hemja stórskrítin,

                                                        Steingrímur, temja á töxtum!

                                                        Svo hunskist nú semja, helvítin!

                                                        Á hálft prósent vöxtum!

ii Engin þörf var á að velja annað hvort fasta eða breytilega vexti - þó hálft eða núll prósent sérkjara­vaxtastig sé sjálfsagt að binda fast í skilmála. Best er að miða við eðlilega sanngjarna hámarks greiðslubyrði vaxta af höfuðstól yfir lánstímann, miðað við eðlilega sanngjarna ávöxtunarkröfu, með endurskoðun framgangs reglubundið; haga svo greiðsluferli sem mest eftir því hvenær hagstæðast er að innleysa eignir bús gamla Landsbanka og greiða út. 

  

iii Afborgunarlaust í sjö ár þýðir að ávaxta þarf eignir sem koma til innlausnar og útgreiðslu; en ef ráðstafað beint til greiðslu höfuðstóls lækkar vaxtabyrði með augljósum ávinning, hvort sem litið er til vaxtamunar á innheimtum vöxtum bús og greiddum vöxtum bús, eða til þess að áhættu er afstýrt, t.d. af óábyrgri meðferð fjármuna; auk þess er þá auðveldara að koma á sameiginlegu gagnsæju eftirliti, o.fl., sem eykur ábyrgð og traust allra aðila á innlausnarferli eigna og endurgreiðsluferli.

  

iv Hagvaxtarspáin síðan einkar villandi. Hagvaxtarspá án rækilegs rökstuðnings er lítils virði sem stjórntæki og mest marklaus fyrir svona samningaviðræður, ekki síst vegna óvissu um afgerandi innlenda og erlenda hagræna þætti sem og landspólitíska og alþjóðapólitíska þætti til skamms tíma og lengri tíma horft.

  

Af forsendunum skuluð þér þekkja þá.

  

Rangar eða villandi forsendur eru eðli máls samkvæmt hvorki eðlilegur né sanngjarn grundvöllur fyrir samþykki ábyrgðar á greiðslu. Hvorki hjá einstaklingum né félögum, ríkisvaldi né þjóð, ef ekki nauðbeygt. Samningsaðili sem vísvitandi nýtir sér rangar forsendur gagnaðila sér í hag, ástundar auðvitað blekk­ingaleik loddari og bakar sér auðveldlega skaðabótaábyrgð ef leynir fyrir gagnaðila.

  

Þó ekki sé horft nánar á þetta flókna mál en hér er gert er augljóst að þessu sögðu að best er að hafna lögunum um ríkisábyrgð í þjóðaratkvæðinu - og semja aftur og miklu betur.

 

Eðlileg sanngjörn niðurstaða gæti þá m.a. hvílt á þeirri grunnforsendu að höfuðstóll kröfu verði greiddur með eðlilegri sanngjarnri ávöxtunarkröfu, með hliðsjón af tilteknum atriðum þá útkljáðum, en Ísland setji fyrirvara um afdráttarlausa skyldu til að greiða, með hliðsjón af öðrum tilteknum atriðum, þá óútkljáðum.

   Önnur grunnforsenda: að samningsaðili hagnist ekki með beinum hætti á samningnum umfram umsamda eðlilega sanngjarna ávöxtunarkröfu af höfuðstól - og vísast þá ekki síst til þeirra 0% - núll prósent - vaxta sem Englandsbanki af örlæti sínu greiðir í vexti á allt innborgað fé vegna innlausnar eigna gamla Landsbanka í Bretlandi. 12 feb10 / jge

(Birt í mbl 22feb10, send mbl 11feb10, birt aukin og breytt á eyjan/lúgu 11feb og bloggsíðu 12feb10.   br19maí10jg

Skána þá ekki sjálfkrafa forsöngvarar kór og hljómsveit?

Á stjórnarheimilinu er í mörg horn að líta þessa dagana í aðdraganda þess að þing kemur saman á morgun fimmtudag fyrsta október 2009 en þá má búast við fjölmenni á Austurvöll.

Miðstéttin á Íslandi er um það bil gjaldþrota vegna efnahagslegra ógnarverka, tuttugu og fimm þúsund manns munu vera án launaðs starfs, skólakerfi landsmanna berst í bökkum, kennarar, stúdentar, framhaldsskólanemar, samtök heimilanna herská og boða greiðsluverkfall og annan skæruhernað gegn kröfuhöfum frá næstu mánaðamótum fyrsta október, bloggheimar loga meir en alltaf, æstari greinaskrif, fundir, allt virðist leggjast á eitt fyrir magnaða stórtónleika á Austurvelli þegar þing kemur saman á morgun.

Elsku stjórnvöld: Ekki vera hrædd við aðdáendaskarann! Eitt og eitt egg milli vina!

Ef þið eru fullstillt og södd og staðin upp frá borðum, flest á leiðinni út af Nordicahótel, sum niðrá Alþingi og rótararnir ekki áhugalausir haugafullir við að stilla upp við dyr og glugga steinhússins á móti Jóni Sigurðssyni forseta gæti orðið um heimstónleika að ræða með fjölmiðlafári og heimsfrægð forsöngvara, kórs og hljómsveitar hússins.

Og þá má víst eftir langri hefð fara að búast við annálun og heimsfrægð með túrisma.

Hagkerfið lætur ekki að sér hæða.

Stilla saman strengi

Skuldafenið: Hver á að borga?

 

Í kjölfar efnahagshruns hefur á undanförnum misserum orðið óvænt og stórfelld eignatilfærsla hérlendis, óvænt og stórfelld eignaupptaka úr vösum almennings /skuldara í vasa kröfuhafa vegna gengishruns, óðaverðbólgu og verðtryggingar lánsfjár.

Jafnt og þétt bókfæra kröfuhafar þennan vonarpening þó ljóst sé öllum sem sjá vilja að um tálsýn er að ræða ef ekki verður gerð hér bráðnauðsynleg leiðrétting á skuldum landsmanna eins og færustu vísindamenn hagvísinda hafa bent á.

Margir láta nú málefnalegt frá sér í umræðu um þessi mál þó margt rati ekki í fjölmiðla af einhverjum ástæðum.

Í Morgunblaðinu í morgun 22. sept. 2009 útskýrir Kristinn Pétursson t.d. vel hvernig má nýta bókfærða afskriftarsjóði til að leiðrétta skuldir lántaka.

Kristinn einblínir þó óþarflega á undirmálslán (lán bókfært hærra matsvirði en eign) í greiningu sinni sem leið til hjálpar heimilum og fjölskyldum þar sem að óbreyttu blasir við efnahagslegt hrun millistéttarinnar á Íslandi. Ef svo fer mun opinbera kerfið hrynja hérlendis því skattstofnar munu sjálfkrafa hrynja.

Í Fréttablaðinu í morgun skrifar Kjartan Broddi Bragason um skuldaafskriftir og fer vítt um völl.

Kjartan segir ríkissjóð ekki aflögufæran um almenna niðurfellingu skulda, svo einfalt sé það. Llfeyrissjóðir séu heldur ekki aflögufærir þó réttlætanlegt sé ef ég skildi rétt að verja mætti hluta lífeyrissparnaðar landsmanna í nútíð til að bjarga framtíðinni.

Ástæða þess að ég sting hér niður penna er að árétta eftirfarandi: Ríkisvaldið er ábyrgt fyrir hruni efnahagsumhverfis landsmanna sem í góðri trú gerðu samninga við kröfuhafa. Það stendur því upp á ríkisvaldið að leiðrétta stöðu þeirra sem í góðri trú gerðu þessa samninga, m.ö.o. leiðrétta í samræmi við jafnræðisreglu og stjórnarskrá.

Það er einfaldlega rangt og ómerkilegur áróður úr herbúðum kröfuhafa sem alltof margir glepjast til að taka undir þegar því er haldið að þjóðinni að ríkisvaldið, bankar, lífeyrissjóðir, hafi ekki efni á að leiðrétta skuldir landsmanna með samræmdum hætti sem ekki brýtur stjórnarskrá og jafnræðisreglu.

Ástæðan er m.a. sú sem Kristinn nefndi í sínum pistli: afskriftarsjóðir verði notaðir til að bókfæra á móti niðurfærslu skulda í samræmi við góða reikningskilavenju. Kostar ekkert í útlögðum kostnaði.

Önnur og betri ástæða sú að ef um hefur samist milli ríkisvaldsins og nýrra eigenda bankanna um að halda afskriftarsjóðum óskertum eru sjálfkrafa komin rök fyrir því af hverju ríkisvaldið þarf að taka ábyrgð á þeim gerningi með skuldfærslu í sínum bókum.

Skuldfærslu skuldar við kröfuhafa (ca 300 til 400 milljarðar) vegna niðurfærslu skulda landsmanna hjá kröfuhöfum með samræmdum hætti. Skuldfærsla í samræmi við góða reikningsskilavenju sem þá stendur skuld við kröfuhafa í bókum ríkisins nokkur ár, á ábyrgð ríkissjóðs að greiða (með eða án vaxta), semja um eða afskrifa er betur árar.

Ríkisvaldið getur einnig gefið út ríkisskuldabréf fyrir hluta eða allri fjárhæðinni á skynsamlegum kjörum í ljósi efnahagsástandsins.

                                                             22. sept. 2009

Þessi grein send Fréttabl./visir.is 22. sept. 2009

 

Skuldafenið: Ein leið til himins?

 

Óvænt og stórfelld eignatilfærsla hefur orðið hérlendis í kjölfar efnahagshruns.

Óvænt og stórfelld millifærsla úr vösum skuldara til kröfuhafa vegna óvænts stórfellds gengisfalls, óðaverðbólgu og verðtryggingar lánsfjár.

Þessi eignatilfærsla/eignaupptaka er bókfærð hjá kröfuhöfum jafnt og þétt þó öllum sé ljóst sem sjá vilja að stór hluti af þessum vonarpening er tálsýn ef kröfuhaf­ar/lána­drottnar gera ekki nauðsynlegar tilslakanir gagnvart skuldurum/skuldunautum.

Það er því einkar áhugavert og merkilegt rannsóknarefni hvers vegna íslenskir hagfræðingar og hagfræðimenntað fólk, ráðherrar, stjórnendur, prófessorar, sérfræðingar, veigra sér aftur og aftur við að taka á þessu augljósa réttlætismáli almennings á Íslandi.

Jafnvel eindregin hvatning og rökstudd ráð prófessor Stieglitz - nóbelsverðlauna­hafi í hagfræði og ráðgjafi stjórnvalda um efnahagsmál sem sótti Ísland heim fyrir fáum dögum - um að taka verði með afdráttarlausum hætti á skuldum landsmanna, eru höfð að engu.

Ragnar Önundarson, formaður stjórnar lífeyrisjóðs verslunarmanna, skrifar grein birt í Mbl. í gær 17. sept. 2009: "Eina leiðin til niðurfærslu skulda er áhættusöm", þar sem hann lepur upp fullyrðingu í grein Jóns lektors, birt í Mbl. 3. sept. 2009, um að ekki megi láta undan þrýstingi um almenna leiðréttingu skulda landsmanna. Jón rökstyður þessa fullyrðingu einni röksemd: verið sé að hygla þeim sem fóru sér að voða í uppsveiflunni á kostnað þeirra sem voru varkárari.

Ragnar segir: "Ástæða er til að taka undir með Jóni, þetta er rétt niðurstaða." Punktur. Snýr sér svo að því að ræða framtíðarskipulagið. Nóbelsverðlaunahafinn skýrði þó alltaf út af hverju hann er sinna skoðana, oft mörgum góðum röksemdum.

Í morgun 18. sept. 2009 skeiðar svo á sama öndvegisstað í Morgunblaðinu prófessor Þórólfur Matthíasson og hvað gerist: veigrar sér við að taka á því sem orðið er og einblínir í staðinn á framtíðarskipulagið - kannski er það roðinn í vestri.

Ástæða stóráhugans á framtíðinni blasir þó við: kröfuhafar nái að innleysa óvænta stórfellda eignaupptökuna í nútíð og nálægri framtíð með vítisvélum verðtryggingar og gengisflökts hjá almenningi þessa lands.

Þórólfur, Jón og Ragnar, langskólagengnir hagfræði, macro og micro, hefðu betur sett fram tillögur um lausn á þessu endemis skuldabasli sem mun ríða þjóð og þjóðarbúi á slig að óbreyttu strax í nútíð með hliðsjón af öllum hagsmunum.

Röksemdir þessara spekinga fyrir því af hverju ekki skal láta undan þrýstingi að leiðrétta hrikalegt eignatjón almennings á Íslandi er dæmigerð hagsmunagæsla sem sést best í þeirra eigin orðum þegar snúa vandanum uppá skuldarana innbyrðis til að verja hag kröfuhafa.

Glundroðakenning stjórnunarfræði sem klínir smjörklípu á köttinn til að gera hundinn friðsama öfundsjúkan og æsir upp báða í græðgi fávisku með ófriði. Á meðan situr smjörklípir jólasveinn heilögu friði og ræður yfir smjörinu og étur vild sína.

Íslenskt tungutak gegnsætt og heiðarlegt eins og náttúra lands og þjóðar því þegar upp kemst um kauða hefur hann étið upp vild sína og á þá eðlilega fótum sínum fjör að launa.

Ef spurt er um lausn er fyrsta hjálp þessi: ekki gera of lítið of seint, né brjóta jafnræðisreglu og stjórnarskrá - sjá grein jge send Mbl. 3. sept. 2009.

Klæðskera­sauma svo lausnina í samning/sáttmála þar sem ríkisvaldið leiðréttir með samræmdum hætti þá eignaupptöku sem afglöp leiddu til og skrifar þá samningsfjárhæð skuld við kröfuhafa í bókum ríkisins: skuld á ábyrgð ríkissjóðs að greiða, semja um eða afskrifa er betur árar.

Eftir stendur heilbrigðara hagkerfi sem mun skapa auknar tekjur og eignir í vasa kröfuhafa eftir slíka þjóðarsátt.

Firring ráðherra, stjórnenda, prófessora, sérfræðinga sem halda því fram að ekki þurfi að leiðrétta, eða aðeins leiðrétta hjá sumum í eitt skipti og ekki hjá öðrum né heldur síðar, mun leiða hér allt í óþarfa ógöngur.

Dagljóst er öllu hve stíft róir gegn almenningi batteríið allt saman, hve stjórnvöld/samtrygg­ingar­kerfi leika nú hættulegan leik gegn skynsemi þjóðar þar sem nú er svo komið að börnin skilja betur en prófessorarnir.

Spurt er: Af hverju má ekki hlusta á skynsemi Stieglitz, Krugman og fleiri hófsamra á sviði hagvísinda með enga hagsmuni í samtryggingarkerfi fjárflæðis hér úr vösum almennings í vasa þeirra sem ekki þola almenning, telja sig ekki til almennings, hafa aldrei gert, munu aldrei gera?

Svarið þekkja allir: Þau fara eins langt og þjóð leyfir þeim, eins og reynsla þjóðanna sýnir.

Bandaríkjamenn hafa t.d. einna mest reynslu af þessu sviði - af sviði stólpafrekju yfirgangs refsháttar sem engu eirir heima né heiman en aktar vel undir slæðu dásemdarhjals upp í háls öllu um guð þjóð og frið velsæld og hamingju frelsi og velferð.

Þegar þeim ofbýður vestra hvað gera þá góðir US-þegnar sem hafa að kjörorði frelsi og hugrekki:

Þau ganga út og mótmæla annan daginn, senda tölvupóst hinn daginn og hætta ekki fyr en almannahagur hefur sigur.

                                                                        18. sept. 2009 jge

Grein send Mbl 18. sept. 2009.

Skuldafenið: Hvað á ekki að gera?

 

Eins og góð vísa er góð lexía aldrei of oft kveðin.

   Stórlexía kreppuvísinda hagfræði og hagsögu, byggð á hörmungum þess fólks sem lifði og dó fátæktardauða undir ákvarðanatöku stjórnmálamanna sem ekki áttuðu sig í tíma á alvarleik viðfangsefna sinna og afleiðingum ábyrgðarlausra vinnubragða, hefur verið sett fram í einu orðtaki: Of lítið of seint! Too little too late!

Umræða síðustu daga hérlendis um skuldafen heimila og fyrirtækja ber þess öll merki að undir þessum fána skuli íslensk þjóð sigla inn í veturinn.

Okkur skal með góðu eða illu talin trú um það röksemdalaust eða því sem næst að betra sé að hjálpa þeim sem skulda umfram eignir með litla von um að auka greiðsluhæfi sitt, en ekki þeim sem ekki skulda umfram eignir með skárri von um að auka greiðsluhæfi sitt. Stefna sem gengur þvert gegn reynslu, keypt fátækt og dauða milljóna manna.

Ástæðan er þessi: allir þeir sem ekki lenda innan marka í skilgreindum úrvalshópi þeirra sem stjórnmálamenn vilja styðja fjármunum á einum tímapunkti, segjum 1. desember, gera þá allt sem geta til að komast í þann hóp áður en kemur að 1. desember.

Rökvillan slæðu góðvildar og hjálpsemi kemur svo í bakið á þjóð og stjórnvöldum eftirá: allir þeir sem ekki lentu í úrvalshópi 1. desember 2009 en voru nálægt því eða svolítið fjær, til dæmis með tvær eða fimm milljónir í reiknaða heildareign umfram skuldir eftir reiknimódeli ríkisins, munu að óbreyttu skilgreind þessum úrvalshópi 1. desember 2010, jafnstór eða stærri hópur. Það er bara að stórum hluta ekki sami hópur einstaklinga ári síðar. Og það sem verst er: Þessi hópur, alveg eins hópur óháð stærð, fær enga fyrir­greiðslu 1. des. 2010, eins og hópurinn 1. des. 2009. Byltingar hafa orðið af minna tilefni.

Ástæða þess að þetta er rifjað upp eru ummæli Jóns lektors í hagfræði í Mbl. í morgun 3. sept. 2009 sem alveg röksemdalaust stílar greitt upphrópanir upp úr kennisetningum hagfræði og hagsögu gagnrýnislaust. Vílar ekki fyrir sér að skipta þjóðinni í þrjá hópa sauðfjár til framtíðar. Segir eitt alveg rétt, annað alveg rangt, eins og guðdómurinn.

Lektorinn á að vita að hagkerfi er fullkomlega gagnvirkt kerfi: Það sem gerist í dag hefur áhrif á það sem gerist á morgun. Með ófyrirsjánlegum hætti að stórum hluta. Vegna þess að hver og einn þátttakandi, einstaklingur/lögaðili ákveður alltaf fyrir sig hvað gera skuli eða ekki gera á sérhverjum tímapunkti.

Og gefur það frelsi ekki eftir fyrr en í fulla hnefana þó reynt sé á hverjum degi að stýra og skipa þvers og kruss og nái oft að fjötra fólk og lögaðila lengri eða skemmri tíma. Þess vegna ekki síst er hagfræði flókin vísindi. Rétt eins og í fótbolta er aldrei að vita fyrir víst hvernig leikurinn spilast.

Stóra vandamál okkar litla hagkerfis er einmitt hliðstæða beint upp úr fræðum fótbolta: Leikreglur stjórnmálamanna þjóð og atvinnuvegum miða ósjaldan að því að skipta okkur upp í verðuga leikmenn og óverðuga leikmenn, stundum þrátt fyrir sé skýlaust stjórnarskrárbrot og jafnræðisreglu að lögum.  

Spurt er: Hvað eiga stjórnvöld að gera í þessu með skuldafenið?

   Stutta svarið er þetta: Ekki gera of lítið of seint og ekki mismuna einstaklingum/heimilum og brjóta þar með jafnræðisreglu og stjórnarskrá.

Lengra svar m.a.: Af alvöru og ábyrgð geri sér allir ljósa grein fyrir því að efnahagshruni fylgir sjálfkrafa skerðing á eignastöðu. Hérlendis hefur sú skerðing orðið með lækkun eignavirðis, útbreiddri tekjuskerðingu og óvæntri verulegri eignaupptöku hjá almenningi gegnum verðtryggð lán og gengisbundin lán. Eignaupptöku sem ekki er bundin nútíð né næstu árum heldur hótar tugþúsundum einstaklinga/heimila skuldafjötrum til langrar framtíðar. Eignaupptaka sem bæði er tuddaskapur og lögbrot.

Lögbrot t.d. með tilvísun í samningalög sem segja samning ógildan verði þau atvik sem víkja óvænt og verulega frá forsendum samnings.

Tuddaskapur m.a. vegna þess að framboð lánadrottna á lánum til einstaklinga, heimila og smærri fyrirtækja og lánaskilmálar lánadrottna til þessara aðila hafa lengi fremur einkennst af okurlánastarfsemi en eðlilegum viðskiptaháttum.

Ekki bætir úr skák tómlæti stjórnvalda að koma skikki á fjármálamarkaðinn og leiðrétta ýmsar verulegar skekkjur í þessari markaðsstarfsemi. Tómlæti sem hefur að öllum líkindum bakað stjórn­völdum skaðabótaábyrgð gagnvart stórum hluta lánþega hérlendis.

Það er hárrétt sem haft er eftir Paul Krugman hagfræðingi, nóbelsverðlaunahafa 2008, í viðskiptablaði Mbl. í morgun 3. sept. 2009: "... ég trúi því að einu hindranirnar í vegi velmegunar á heimsvísu séu úreltar kennisetningar sem hneppa mannshugann í fjötra." Játning sem felur í sér viðurkenningu á feysknu innviða frá einum þeirra sem mest og best veit um eðli og inntak hagvísinda.

Stórlexíur afar kostnaðarsamar. Elsku stjórnvöld: Ekki gera sömu mistök og aðrir með því að framfylgja í góðri trú stefnu too little too late eða brjóta jafnræðisreglu og stjórnarskrá.

Þá erum við öll aftur í brimgarðinum - aftur á Austurvelli.

                                                                                                            3. sep. 2009 jge

Greinin var send Mbl. 3. sep. 2009.

Raunhæfi ídealista er árangur!

Baldur Pétursson framkvæmdastjóri í London bendir með greinargóðum hætti á eitt af stærstu vandamálum hagkerfisins og stjórnvalda.

Ekki skal gert lítið úr möguleikum okkar gegnum EES-samninginn og ESB-umsókn til að auka gengisstöðugleika hér með tengingu krónunnar við evru með undanþágusamkomulagi þar til unnt er að taka upp evru.

Tillagan um aukin höft/fjörta á útflytjendur sem meinar þeim að haga fjárflæði erlendra tekna eins og best hentar þeirra eigin rekstri á hinn bóginn örþrifaráð ráðvillu sem ekki á að grípa til ef vilji er fyrir því á annað borð að örva hagkerfi og þjóð til dáða til aukinnar hagsældar. 

Betra er að flýta verkefnum sem hafa í för með sér erlent fjárflæði til landsins.

Skapa fleiri tækifæri til fjárfestinga hérlendis í ýmsum atvinnugreinum í erlendum gjaldeyri.

Endurskoða ákvæði um bann við fjárfestingu í atvinnugrein eins og útgerð nema viðkomandi veifi íslensku ríkisfangi - auðvitað fornaldarbras sem engu skilar þjóð né þjóðarbúi nema auknu skuldafeni og braski. Ekki síst vegna þess að að ekki fást að stjórn og rekstri aðrir en einkavinir sem veifa réttu flokkskírteini/clubskírteini, afdankaðir erfingjar og kokteilkænur.

 

Víkingar og skáld

Grein birt í mbl 30ág09 send mbl 10ág09 birt á jonasgunnar.blog.is 15ág09

*****

Búsáhaldabylting, alþingiskosningar og stjórnarskipti fyr á þessu ári færðu þjóðinni von um trúverðuga stefnu burt úr brimgarði bankahruns og vonleysis.

Færðu þjóðinni von um Nýtt Ísland. Betra Ísland. Von sem m.a. uppfærði hugsjónir um skárri veröld og betra sam­félag. Uppfærði drauminn um betra og fegurra mannlíf.  

Rifrildið um Icesave í sumar bendir til þess að draum­urinn sé að hverfast í martröð.

Mál­efnið mörgum augljóslega ofviða, innan þings og utan, þing­mönnum, fjöl­miðla­fólki, grein­arhöfundum, blogg­urum, sbr. þrotlaust sund­urlyndið, þrasið og skugg­a­leg­ar skap­sveiflur ósköp­um orðbragðs, gráti og grátklökkva reiði og gnístran tanna ef ekki dansar veröld eins og rök­þrota vill.

Svik þing­manna borg­ara­hreyfingar við stefnu og hreyfingu amen á eftir Icesave. Svik játuð upp­­hátt um miðjan dag með drottinhollustu við hættu­leg­asta öfugmæli heimsins sem á ísl­ensku er samtals þrjú orð: tilgang­urinn helgar meðalið.

Svik sem auðvitað þýða samstundis af­sögn þessara þing­manna. Borgarahreyfingin er rúin trausti þar til því réttlæti er fullnægt. 

Rangfærslur, rakalausar upphrópanir og útúrsnúningar um ESB-samstarfið hafa bætt gráu ofan á svart. Einar Kr. Guð­finns­son, þingmaður og fyrr­verandi sjávarútvegs­ráð­herra, sér til dæmis óvænt ástæðu til þess í grein sinni í Mbl. 6. ág. sl. að rang­túlka óhemju ítarlega nýleg orð sjá­var­útvegsráðherra Spánar.

Ráðherrann dirfðist sem sagt segja það forréttindi Ísl­endinga að engu leyfist enn að eiga meir­i­hluta í ísl­ensku sjávarútvegsfyrirtæki nema framvísi ísl­ensku rík­isfangi.

Einar afflytur þessa kunnu stað­reynd alkunnum gapuxa­hætti íslenskra kvóta­greifa - sem eins og alþjóð veit þykir öll vínber súr nema eigi þau sjálf, greifarnir. 

Gúttóslagur Bjarna formanns sjálfstæðisflokks í Mbl. í morgun 10. ág. 09, er ekki síst vitnis­burður um hve brýnt er að þjóðin losi sig úr fjötrum fólks og flokka sem lýsa drottinhollustu við öfugmæli.

Losi sig úr fjötrum fólks og flokka sem þvælast fyrir skyn­sam­legri úrlausn brýnustu þjóðmála, svíkja og skemma í þeim æðsta tilgangi að halda eða ná völd­um.

Dagljóst er að í okkar nágrannlöndum myndi hiklaust teljast vítavert og hafa al­varlega eft­ir­­mála í för með sér ef æðstu forystumenn þjóðar og þjóðarbús myndu þumbast svona enda­laust opin­ber­lega um ábyrgð ríkisvaldsins á lág­marks­inn­stæðu­trygg­ingum skv. EES-samn­ingn­um; sú ábyrgð hefur legið fyrir í fjórtán ár, og út á þá ábyrgð stunduð víðtæk viðskipti.

Engin furða þó spurt sé góð­lát­lega bæði hér og er­l­end­is: Má ekki færa um­ræðuna á hærra plan? 

Icesave og ESB-umsókn marka saman slóð til nýrrar framtíðar. Marka veg til víðtækara nánara samráðs og sam­starfs Íslands og Evrópu.

Þessu fylgja augljóslega aukin erlend sam­skipti, mest og best við okkar nán­ustu vina- og við­skipta­þjóðir; og ber að fagna, ef Íslendingar ætla sér áfram til jafns við þessar þjóðir um hagsæld og velferð.

Eins ber að fagna því að Íslandi er nú um það bil mörkuð trúverðug stefna. Trú­verð­ug sigling. Mörkuð stefna endur­reisn til sjálfshjálpar með auknu sam­ráði og samstarfi við nágrannaþjóðir.

Fái þjóðin hrist af sér slæma stjórn­málmenn, slæma stjórnendur og ábyrgðarlaus vinnubrögð má vænta mikils ávinnings af þeirri sigl­ingu, ekki síst aukinnar víðsýni og þroska.

 

Í sumarbyrjun kom út nýtt greina- og ritgerðasafn um þjóðmál, bók samnefnd þess­u greinarkorni, þar segir m.a. í grein sem ber heitið Ættjarðaróð:

"Ný sjálfstæðis­bar­átta er sjálf­krafa hafin hérlendis í kjölfar efn­a­hags­­hruns.

Þessu gera sér allir grein fyrir sem sjá vilja mál og málefni eins og eru í raun og sann ... Ný sjálfstæðisbarátta snýst ekki eins og sú fyrri um sjálfstæði og fullveldi frá né undan fjötrum erlends valds. Snýst heldur ekki um einangrun lands og þjóðar, versti kostur alls ef á annað borð á að tryggja eins og kostur er sjálfstæði og fullveldi smá­þjóðar, sbr. ut­anríkis­stefnu Íslands frá stofn­un lýðveldisins. 

Ný sjálfstæðisbarátta snýst um samráð og samstarf. Snýst um að verja sjálfstæði og full­veldi Íslands og íslenskrar þjóðar, í samráði og samstarfi með öðr­um þjóðum, sem full­gildir þátt­takendur í veröld og umheimi. 

Ný sjálfstæðisbarátta snýst um erlend samskipti, um fundi og fundar­gerðir, val­kosti og  lausnir, um vinnslu og miðlun upplýsinga, skýrslu­gerð og ákvarð­an­atöku, um áætlana­gerð og framkvæmd áætl­ana, um eftirlit ... snýst um besta kost smáþjóðar í ótryggri veröld ... besta kost sem innsta kjarna hug­sjónar og sátt­mála er þessi: samráð og sam­starf á vettvangi jafnræðis frjálsra full­valda þjóða um sam­eig­in­lega hagsmuni. 

Ný sjálfstæðisbarátta snýst um þekkingu og menntun, hugsjónir og gild­is­mat, vit og fram­göngu, markmið og verk­efni þjóðar sem aftur hefur lært nauð­syn þess að sníða sér stakk eftir vexti."

Góð tiltekt gulls ígildi. Þjóðmálaumræða sumarið 2009 sýnir hve tiltekt í kjöl­far bús­áhald­a­­byltu, kosninga og stjórnarskipta er komin stutt eins og við sjálf, götuna fram eftir veg.

10ág2009 / jge