Stjórnspeki flumbrugangsins: Af forsendunum skuluð þér þekkja þá

Flumbra er fljótfær maður, kjaftaskur.

   Ef nýjar samningaviðræður um Icesave hefjast eftir miðjan febrúar nk. eins og allt bendir til ber að þakka og virða, ekki síst frækilega framgöngu forseta lýðveldisins sem loksins hjó á hnútinn endalausa þings og þjóðar með frávísun í þjóðaratkvæði - og sýnir styrk íslenskrar stjórnskipunar sem með beinum hætti verndar óskorað vald þjóðar og lýðveldis, rétteins og er höfuðskylda forsetans.

  

Eva Joly er annar haukur í horni þjóðarinnar sem réttilega skammar próf. Þórólf Matt í grein í Mbl. í gær fyrir grein sína í Aftenposten. Prófessorinn sleppur létt með þá áminningu.

 

Svavar Gestsson er einn af helstu mælskufulltrúum gamla Íslands og lét gamm sinn geysa í útvarpi daginn þaráður um þátt sinn í Icesave-samningum, bar hann þar fimlega af sér allar syndir eins og mælskufólki er tamt, ósjaldan fullnuma formi og stíl en sjaldnar eðli máls né kjarna máls.

 

Af viðtalinu er ljóst að Svavar Gestsson aðalsamningamaður tók að sér Icesave-samninga á röngum forsendum og jók flumbrugangi, sbr. alræmt prívat nennuleysið sem ekki hangir yfir smámunum.

   Framganga Svavars í Icesave eltir alkunna stjórnspeki flumbrugangs okkar íslensku ráðherrastjórnsýslu framkvæmdavalds sem svo óþægilega oft er þöggunar- og sóunarkerfi flumbrugangs, ekki síst í krísum, tillitslaust á hæfi, hæfni, skilvirkni og fleiri þætti góðrar stjórnunarvenju.

  

Stjórnspeki flumbrugangsins þó einungis einna mest skortur á siðferðisþreki og kurteisi. Skortur á aðferðafræði um góða stjórnunarvenju. Skortur sem leiðir undantekningalaust í ógöngur, sbr.  játningu Sólons, fyrrum bankastjóra Kaupþingsbanka, þegar hann lét undan starfsbróður sínum vegna alræmdrar lánveitingar Kaupþingsbanka til Björgúlfanna, þegar greiddu kaupverð Landsbanka Íslands fyrir fáum árum í ríkissjóð og  sögðu þá peninga söluhagnað af sölu bjórverksmiðju sinnar í Pétursborg.

  

Af sama skóla eru afskriftakúnstir, reiki- og reikningslistir núlifandi banka og fjármálastofnana, veðurfræði vísitalna verðlags, fornaldardópið verðtrygging, hagstjórnarflippið gengisflökt krónu og annað svona alræmt hagrænt hættulegt hryðjuverkadót eins og jarðsprengjur um allt í hagkerfinu.

  

Sannkölluð ógnaröfl okurlána­starfsemi græðgi. Árangurinn endalaus eignaupptaka hjá almenningi, einna mest hjá sómakærri íslenskri millistétt, löngu véluð í sauðfjárstétt, þræla þrældómi lánadrottna í samkrulli viðskipta og stjórnmála, síðast í skjóli nætur smokrað í spennitreyju gengishruns með ástarkveðju frá alþingi og ríkisstjórn.

   

Þau hjú eðlilega óttaslegin síðan síðast potti og sleif með eldvirkni í jólatré, enn á stórflótta hugleysis frá krónískri verðbólgusýki hagkerfisins þar sem rót vandans er verðtryggingin; sama skapi ennþá á stórflótta frá nauðsynlegri leiðréttingu húsnæðisskulda landsmanna, nema bíði niðurstöðu Icesave II, rannsóknarnefndar og saksóknara, úrslita um eignarhald og fjármögnun nýja bankakerfisins, olíuleitarsamnings; kannski er því ekki öll von úti enn að Eyjólfur hressist...

 

Spurt er: Hvað gerði Svavar aðalsamningamaður rangt?

   Svar: Hann gekk út frá því eins og fleiri að i) 5,55% vextir séu eðlilegir sanngjarnir vextir ef ekki frábærir súpervextir miðað við vaxtakjör á lánamörkuðum; ii) að fastir vextir séu hagstæðari til lengri tíma en breytilegir; iii) að afborg­un­ar­laust tímabil í sjö ár sé til bóta; iv) að hagvöxtur hérlendis verði að jafnaði ekki minni næstu áratugi en næstliðna áratugi.

 

Allt eru þetta kolrangar villandi forsendur, sbr. eftirfarandi:  

 

i. Innstæðusjóðir, skv. EES-tilskipun, sem áttu að tryggja lágmarksinnstæður innstæðueigenda hjá banka/innlánsstofnun (20.887 evrur pr. reikning í Icesave I og II), njóta sérstakra vaxtakjara, eins og dæmi sanna; kostnaður seðlabanka af seðlaprentun er nær enginn vegna lána til þessara skjólstæðinga ríkisvalds í Evrópuríkjum. Þess vegna orti karl skektu sinni og hafði innblástur frá Fíu á Sandi:

                                                        Þú stjórnar átt hemja stórskrítin,

                                                        Steingrímur, temja á töxtum!

                                                        Svo hunskist nú semja, helvítin!

                                                        Á hálft prósent vöxtum!

ii Engin þörf var á að velja annað hvort fasta eða breytilega vexti - þó hálft eða núll prósent sérkjara­vaxtastig sé sjálfsagt að binda fast í skilmála. Best er að miða við eðlilega sanngjarna hámarks greiðslubyrði vaxta af höfuðstól yfir lánstímann, miðað við eðlilega sanngjarna ávöxtunarkröfu, með endurskoðun framgangs reglubundið; haga svo greiðsluferli sem mest eftir því hvenær hagstæðast er að innleysa eignir bús gamla Landsbanka og greiða út. 

  

iii Afborgunarlaust í sjö ár þýðir að ávaxta þarf eignir sem koma til innlausnar og útgreiðslu; en ef ráðstafað beint til greiðslu höfuðstóls lækkar vaxtabyrði með augljósum ávinning, hvort sem litið er til vaxtamunar á innheimtum vöxtum bús og greiddum vöxtum bús, eða til þess að áhættu er afstýrt, t.d. af óábyrgri meðferð fjármuna; auk þess er þá auðveldara að koma á sameiginlegu gagnsæju eftirliti, o.fl., sem eykur ábyrgð og traust allra aðila á innlausnarferli eigna og endurgreiðsluferli.

  

iv Hagvaxtarspáin síðan einkar villandi. Hagvaxtarspá án rækilegs rökstuðnings er lítils virði sem stjórntæki og mest marklaus fyrir svona samningaviðræður, ekki síst vegna óvissu um afgerandi innlenda og erlenda hagræna þætti sem og landspólitíska og alþjóðapólitíska þætti til skamms tíma og lengri tíma horft.

  

Af forsendunum skuluð þér þekkja þá.

  

Rangar eða villandi forsendur eru eðli máls samkvæmt hvorki eðlilegur né sanngjarn grundvöllur fyrir samþykki ábyrgðar á greiðslu. Hvorki hjá einstaklingum né félögum, ríkisvaldi né þjóð, ef ekki nauðbeygt. Samningsaðili sem vísvitandi nýtir sér rangar forsendur gagnaðila sér í hag, ástundar auðvitað blekk­ingaleik loddari og bakar sér auðveldlega skaðabótaábyrgð ef leynir fyrir gagnaðila.

  

Þó ekki sé horft nánar á þetta flókna mál en hér er gert er augljóst að þessu sögðu að best er að hafna lögunum um ríkisábyrgð í þjóðaratkvæðinu - og semja aftur og miklu betur.

 

Eðlileg sanngjörn niðurstaða gæti þá m.a. hvílt á þeirri grunnforsendu að höfuðstóll kröfu verði greiddur með eðlilegri sanngjarnri ávöxtunarkröfu, með hliðsjón af tilteknum atriðum þá útkljáðum, en Ísland setji fyrirvara um afdráttarlausa skyldu til að greiða, með hliðsjón af öðrum tilteknum atriðum, þá óútkljáðum.

   Önnur grunnforsenda: að samningsaðili hagnist ekki með beinum hætti á samningnum umfram umsamda eðlilega sanngjarna ávöxtunarkröfu af höfuðstól - og vísast þá ekki síst til þeirra 0% - núll prósent - vaxta sem Englandsbanki af örlæti sínu greiðir í vexti á allt innborgað fé vegna innlausnar eigna gamla Landsbanka í Bretlandi. 12 feb10 / jge

(Birt í mbl 22feb10, send mbl 11feb10, birt aukin og breytt á eyjan/lúgu 11feb og bloggsíðu 12feb10.   br19maí10jg